New age

Wie heeft er nog nooit van gehoord? Honderden boeken en brochures zijn er over verschenen. Een nieuw tijdperk. Nieuwe gedachten. Nieuwe vooruitzichten.

Het lijkt er heel veel op dat de new agegedachten dieper en dieper onze samenleving binnendringen. Het lijkt misschien of new age op z´n retour is, maar kijk er de kranten en vooral internet, wat betreft cursussen en therapieën, maar eens op na! En luister eens naar wat er om je heen allemaal wordt gezegd en geschreven. Ongemerkt, en misschien wel ongewild, heeft new age flinke invloed!

New age: wat is dat?

New age, letterlijk de nieuwe tijd, is de tijd van Aquarius (het sterrenbeeld waterman). De oude tijd, het tijdperk van de vissen ( in de dierenriem is dat het symbool voor het christendom), is voorbij.

Hiermee belanden we in de oude wereld van de astrologie. Astrologie is gebouwd op de overtuiging, dat de hemellichamen invloed hebben op het karakter en het leven van de mens. De stand van de sterren bij de geboorte van een mens geeft aan, wat voor mens hij zal worden en welk leven hij zal leiden. Om dus te weten te komen wat er de komende tijd zal gaan gebeuren kun je de sterren raadplegen: astrologie.

Men gelooft dat de sterren niet alleen invloed hebben op individuele mensen maar ook op hele volken en culturen, zelfs op de hele wereld. Zo om de 2000 jaar komt de wereld onder invloed van een ander teken uit de dierenriem te staan. De laatste 2000 jaar stond de wereld in het teken van de vissen. Dat was het christelijke tijdperk. Er is niet veel goeds van te zeggen: donker en gewelddadig.

Maar nu, zegt men, is de tijd van Aquarius aangebroken. Een tijd van licht, vrede, eenheid, evenwicht en harmonie. Een tijd waar in alles beter zal worden.

New age is de beweging van die mensen, die geloven dat wij op de drempel van die nieuwe tijd staan of zelfs al zijn ingegaan. Hun aantal is behoorlijk. In nederland zijn minstens 1500 new age centra die een min of meer bloeiend bestaan lijden.

Door het hele land worden allerlei soorten cursussen georganiseerd op alle mogelijke terreinen, van astrologie tot reïncarnatie. Het maandblad “Koörddanser” vermeldt honderden organisaties, cursussen ed in Nederland. Tel daar alle informatie van internet bij op en de mogelijkheden zijn legio.

Nieuw?

De new agebeweging presenteert volgens eigen zeggen een nieuw denken, dat het oude orthodox-christelijke denken moet vervangen. Maar is dit denken eigenlijk wel zo nieuw? De beweging zelf erkent dat het dat toch niet helemaal is. Het is eerder terug van weggeweest. Naar eigen zeggen is: het wereldbeeld van de new agebeweging gebaseerd op de meest recente ontdekkingen van de wetenschap en inzichten stammend uit het vroegste denken van de mensheid.

Volgens Martie Dieperink (die zelf vroeger vast heeft gezeten in het net van new age) is het niets anders dan: “een terugkeer naar het oude heidense occulte denken, een terugkeer naar de religie van het oude Babylon, waaruit Abraham werd geleid om de ene ware God te volgen”.

OP zoek naar de wortels

De wortels van de tegenwoordige new agebeweging zijn te vinden in het westen en niet. zoals vaak wordt beweerd, in het oosten. Toch maken boeddhistische en hindoeïstische opvattingen een belangrijk deel uit van new age.

Westerse esoterie

Esoterie is een woord wat je veel tegenkomt als je zoekt naar de wortels van new age. Net als het woord gnosis. Deze twee blijken veel met elkaar te maken te hebben.

Esoterie betekent letterlijk “innerlijk” en betekent ook zoiets als leer voor ingewijden.

Esoterie staat voor een verzameling geloofsopvattingen. Deze verschillende opvattingen worden samengebonden door de zoektocht naar de gnosis.

Gnosis

Gnosis is het griekse woord voor kennis en betekent verinnerlijking. Een bekende gnosisgeleerde schrijft dat de gnosis een moment van verinnerlijking is en verdieping in de onbekende terreinen van de ziel.

Het gnosticisme is al oud. Het moet tegelijk met of iets ná het christendom ontstaan zijn, waarschijnlijk in joodse kringen. Het is altijd een zelfstandige godsdienst geweest, met eigen opvattingen en waarheden. Tegelijk kon het zich ook met iedere andere godsdienst verbinden, zodat er een joodse, christelijke, heidense maar ook islamitische gnostiek bestaat.

Vanaf het eerste begin heeft zich een christelijke gnostiek ontwikkeld waar we de apostelen in het nt al tegen zien strijden. Dat was een zware strijd omdat het erg moeilijk is vat te krijgen op het gnosticisme. Vooral omdat het een aantrekkelijke alternatieve interpretatie van het christendom leek.

De oude gnostiek

Het gnosticisme is net als het christendom een verlossingsleer. De mens moet verlost worden van zijn innerlijke verscheurdheid. Eigenlijk is de mens in zijn diepste wezen goddelijk, maar hij is vanuit die goddelijke wereld in de zichtbare wereld gevallen en is in die boosaardige wereld verstrikt geraakt. Alleen door kennis (=gnosis) van zijn goddelijke kern kan de mens zichzelf van zijn verscheurdheid verlossen. Dat ontdekken van zijn goddelijke kern wordt beschreven in allerlei ingewikkelde mythen. Als middel om hiertoe te komen wordt gebruik gemaakt van occulte wetenschappen zoals atrologie en allerlei vormen van magie. (sommige kerkvaders wezen Simon de tovenaar uit handelingen 8 dan ook aan als de grondlegger van het gnosticisme). In de oudheid waren veel gnostische evangeliën in de omloop waarin Christus een soort zelfverlossing verkondigt.

De boze zichtbare wereld staat volgens gnostici onder leiding van een boosaardig of in ieder geval dwaze schepper van de wereld. Het raadselachtige is dat deze schepper door de gnostici vaak wordt vereenzelvigd met de joodse God. Jahweh. Er spreekt uit hun boeken een geweldige haat tegen God.

De achtergrond van het gnosticisme ademt een geest van opstandigheid. Het wijst het geloof in de énige God heel duidelijk af. In de kern blijkt het vooral opstandigheid te zijn tegen een God van wie de mens afhankelijk is en Die aan ons Zijn wetten op kan leggen. Ook de new ager laat er geen twijfel over bestaan: je kunt je heil zoeken bij iedere godsdienstige traditie maar niet bij de joods-christelijke. De gnosticist en daarmee de new ager wil geen God die echt de Ander is.

De slang werd zelfs als lichtwezen gezien, een openbaarder van de gnosis. Eva´s eten van de boom werd juist gezien als daad van vrijheid. Want er is geen andere God dan de mens zelf. Ook in veel new age boeken vind je die tegenstelling terug: juist satan wordt uitgeroepen tot bevrijder van de mensheid.

De eerste eeuwen

Al in de eerste eeuw kreeg de jonge christelijke kerk grote problemen met het gnosticisme. De eerste brief van Johannes is er al tegen geschreven. Deze strijd heeft zowat de hele oudheid geduurd en veel inspanning gekost van alle kerkvaders.

In de tweede eeuw, als bijna één van de grootste gnostische denkers van die eeuw tot paus wordt gekozen, neemt de kerk drastische maatregelen. Er wordt een voor de hele kerk geldende geloofsbelijdenis opgesteld: de 12 artikelen. Verder wordt er een canon van bijbelse geschriften vastgesteld om deze te kunnen onderscheiden van de gnostische evangeliën én het bisschopambt krijgt vaste vorm.

Hierdoor verliest het gnosticisme zijn invloed en duikt onder in de geschiedenis.

Toch zie je door de eeuwen heen het gnosticisme steeds weer opduiken. In de middeleeuwen, tijdens de renaissance en de romantiek.

De romantiek

Vooral tijdens de romantiek ( van ong. 1780 –1840) leeft de gnostiek heftig op en heeft veel invloed. Nieuwe denkers voegen nieuwe gedachten aan de oude toe. Zoals het bestaan van maar één wereld. Alleen hier en nu is God ervaarbaar. Er is dus geen goede goddelijke wereld maar het goddelijke openbaart zich in ons. Dat goddelijke is dubbel: goed en kwaad.

Het Ik komt zo helemaal centraal te staan en krijgt goddelijke status: de mens is zijn eigen verlosser. God wordt dus in feite weggeredeneerd. Het gaat alleen nog om het goddelijke dat zich in de mens zelf ontwikkeld.

In deze tijd is ook het occultisme erg populair geworden. Het occultisme baseert zich op gnostische denkbeelden maar wil vooral praktisch zijn. Ze ontwikkelen methoden en technieken om invloed te krijgen op het onzichtbare. Ze houden zich bezig met het oplossen van concrete problemen als bijvoorbeeld ziekte. Door hypnose en magnetisme genezen ze patiënten.

In 1875 komen we madame Blavatsky tegen. Zij richt de theosofische beweging op en doet een paar opmerkelijke en belangrijke uitspraken. Zo beweert ze dat elke religie is als een straal van de zon. Ze zijn allemaal van dezelfde zon afkomstig. Eigenlijk aanbidt iedereen dus dezelfde goddelijkheid.

Zij doorkruist de hele wereld en ontpopt zich als spiritistisch medium. In 1868 maakte zij een reis naar India. Dat beïnvloed haar werk behoorlijk. Ze onderhoudt contact met verschillende boeddhisten, hindoeïstische bewegingen en oosterse leermeesters. Op grond van haar ideeën over een ´eeuwige wijsheid` streeft ze naar eenheid tussen oost en west. Zij interpreteert typisch oosterse gedachten, als reïncarnatie en karma, vanuit haar westerse kader. Reïncarnatie bijvoorbeeld beschouwt men in het oosten als een zware en zinloze last. Madame Blavatsky maakte het juist positief. Elk nieuw leven is een trede hoger op de ladder. Zo komt de ziel uiteindelijk tot volmaaktheid.

Als zij in 1875 de Theosofische Beweging opricht is dat een hele belangrijke stap in de new agegeschiedenis. In deze beweging komen westerse esoterie en oosterse filosofie samen en smelten zo uiteindelijk samen tot de gedachten van new age.

Westerse esoterie en oosterse filosofie

Westerse esoterie en oosterse filosofie vertonen opvallende overeenkomsten.

Een paar wil ik er noemen:

oosterse godsdiensten zijn mystiek. Ze willen boven woorden uitgaan en één worden met het goddelijke. Dit zie je vooral terugkomen in de yoga-techniek. Het woord “yoga” komt uit het sanskriet en betekent vereniging of eenheid met het goddelijke. Het doel is het bereiken van een hoger bewustzijn. Ook gnostici leren dat het goddelijke zich in de mens openbaart. De mens is opzoek naar zichzelf, in zichzelf. Daarom is yoga ook in onze tijd ontzettend populair. Vaak niet echt om één te worden met het goddelijke maar wel om de voordelen die het biedt in de omgang met stress. Mantra´s spelen in veel yogapraktijken een belangrijke rol: door het ononderbroken herhalen van een woord of zin wordt de geest beïnvloed. Meestal wordt door middel van mantra´s gemediteerd om zo een hoger bewustzijn te krijgen.

Yoga lijkt in onze tijd een algemeen geaccepteerde ontspanningstechniek maar Martie Dieperink laat ons zien dat het juist heel gevaarlijk is. Ze zegt: “In India waar de yoga vandaan komt, leerde ik wat yoga werkelijk is. Yogaleraren geven zelf aan dat yog je een andere wijze van denken en doen geeft. Ook al zijn we ons niet bewust van de geestelijke achtergronden, toch zijn we dan onderworpen aan een geestelijke beïnvloeding. Yoga betekent juk.

Er zijn verschillende yoga-systemen, waarvan de bekendste de lichaams- en ademhalingsoefeningen zijn. Dit is niet bedoelt om een betere gezondheid te krijgen maar om het lichaam zo te beheersen dat men ongestoord kan mediteren. De hoogste fase van yoga is mediteren.

Het doel van yoga is niet een relatie met God maar het eigen hoogste bewustzijn. Men gaat in trance op, boven de wereld uit. Het gaat niet om verbetering van het natuurlijke leven maar om de opheffing daarvan.

De meester van de yoga is god Shiva, de grote asceet en vernietiger. Als we de oefeningen doen , wijden we ons in wezen toe aan de hindoegoeden. Door het beoefenen van yoga ontwikkelt men paranormale krachten. De kracht die men verkrijgt wordt slangenkracht genoemd. Uit de Bijbel weten we wie de slang is: de tegenstander van God. Deze kracht heeft een dubbele werking. Yoga-leraren geven zelf aan dat het veel energie geeft maar aan de andere kant ook vernietigend in ons kan werken.

In yoga gaat het dus niet om gewone ontspanningsoefeningen. In India, verteld Martie Dieperink, had ik eens een indringende ervaring van wat yoga vrede werkelijk is. Toen ik de kamer van de overleden yogi Aurobindo binnenging. Daalde er een vrede op me neer, zo immobiel, zo hard als een blok steen. In de kamer zelf verdwenen mijn gedachten en dat gaf een gevoel van gelukzaligheid, alsof je inderdaad iets van God ervoer. (als je je gedachten en emoties uit kunt schakelen ben je goddelijk geworden). Maar is dit de vrede van God? De Heilige Geest maakt je niet hard en gevoelloos, maar juist fijngevoelig. De ware vrede komt niet door het doen van yoga-oefeningen maar is een geschenk van God.

Nog een overeenkomst tussen de westerse esoterie en oosterse filosofie. Één die je vandaag nogal eens langs hoort komen. Iedereen zoekt zijn eigen weg naar God. Het oosterse denken is individualistisch. Evenals het gnosticisme. Het “Ik” , het Zelf staat centraal. Ik bepaal zelf wat goed en fout is. Ik vind mijn eigen weg naar God wel daar heb ik niemand, ook geen kerk, bij nodig.

Een derde overeenkomst is dat men in het oosten geen zondeval kent waardoor de gemeenschap met God verbroken is. De eenheid met god, die er in wezen al is, moet men zelf zien te realiseren. Ook de gnosticist zoekt het kwaad niet in eigen zonde maar buiten zichzelf.

New age is dus een vergaarbak van allerlei gnostische, occulte, oosterse en ook psychologische gedachten. Overal wordt wat vandaan geplukt en op eigen manier verwerkt.

We zagen net al dat de yoga-techniek flink wordt beoefend (doe bijvoorbeeld eens een willekeurig margriet of libelle open en je komt het tegen).

Ook Feng shui is een bekend principe. De plaatselijke energie moet gebruikt worden om harmonie en evenwicht te brengen in iemands leef of werkomgeving. Het is toepasbaar op de kleinste details van een omgeving, zoals de inrichting, de plaats van de meubels zodat tevredenheid, gezondheid en levensduur sterk beïnvloed kunnen worden. Daarom is het ook heel populair. Je ziet er nog al eens een artikel over. Het beïnvloedt de stedenbouw en architectuur, binnen en buiten, en wordt door commerciële organisaties over de hele wereld gebruikt.

Het zenboeddhisme is voor ons westerlingen waarschijnlijk de typerendste oosterse traditie. Ze proberen door een zittende vorm van meditatie een hoger niveau van bewustzijn te bereiken door de geest te schonen van bewuste gedachten. De omgeving moet inspiratie bieden tot meditatie. Zo ontstonden eenvoudige ontwerpen voor gebouwen, binnenhuisarchitectuur en tuinen. Waterloze tuinen is er een voorbeeld van: zorgvuldig geharkt grind voor het vormen van oceanen , bergen en eilanden.

Ook vonden veel genezende therapieën hun weg van het oosten naar het westen. Een voorbeeld daarvan in reiki.

Oosterse filosofieën met een eindeloos aanbod aan technieken en therapieën werden dus naadloos aan het gnostische gedachtengoed aangepast.

Oosterse ideeën werden ingepast in een westers kader. Feit blijft dat de aandacht voor de oosterse denkrichtingen nog steeds groeit. Men zegt dat het boeddhisme de snelst groeiende godsdienst is.

Occultisme

Al vormt de gnosis dus het levensbeschouwelijke fundament van de new agebeweging, in de praktijk van de new agecentra en het circuit van volgelingen nemen boeddhistische en hindoeïstische denkbeelden een grote plaats in. Ook de plaats van het occultisme binnen de new age beweging moeten we zeker niet onderschatten!

Het wemelt binnen de new age beweging van occulte theorieën en praktijken. Kijk er de new agebladen zoals Onkruid, Paravisie en Bres maar op na. Een enorme waaier van aanbevolen occulte en spirituele technieken: chanelling, hypnose, transcendente meditatie, droomverklaringen ed. Het lijkt erop dat de belangstelling voor occultisme nog steeds groter wordt.

Veel boeken gaan over occulte zaken. Zoals helderziendheid, contact met geesten van doden (spiritisme), hekserij, zwarte magie, satanisme, de wereld van elfjes en sprookjes die via kinderboeken en televisieprogramma´s zo veel kinderen infecteren, Pokémon, Harry Potter en noem maar op. En wat te denken van alle video´s, dvd´s en de eindeloze reeks computerspelletjes waarin kinderen en jongeren in aanraking komen met occulte machten en er zelf ook mee om leren gaan.

Spelenderwijs wordt men vertrouwd gemaakt met de werelden van occultisme, hindoeïsme, new age en magie.

Een verschijnsel wat zich nu in grote belangstelling kan verheugen is de moderne hekserij. De krant de Trouw kopte anderhalf jaar geleden: Hekserij in 5 eeuwen van doodstraf naar kleine hype.

Nederland…

Wat is dat toch dat dit gedachtegoed zo´n brede ingang vindt in ons land?

Na de 2^e wereldoorlog en vooral in de jaren 60 verlieten veel mensen de kerk. De secularisering begon ook in ons land door te zetten. Men zei de kerk vaarwel maar had nog steeds behoefte aan een vorm van levensbeschouwelijke of religieuze zingeving. Men ging op zoek naar de zin van het bestaan, het doel van het leven en kwam met allerlei gedachten en theorieën in aanraking. Het new age gedachtegoed werd omarmd en groeide. Zingeving werd een privé zaak en iedereen verzamelde zijn eigen pakket. Men speelde handig in op het doorgaande proces van individualisering. Binnen de new agebeweging verzamelde men materiaal en bood dit in een nieuw jasje voor individuele consumptie aan.

Hier kwam nog iets bij. Door het loslaten van gevestigde normen en waarden stonden ook de gezagsverhoudingen op hun grondvesten te schudden. Men kon er zijn of haar identiteit niet meer aan ontlenen en ging op zoek naar zichzelf en het nut van het bestaan. Er ontstonden identiteitsproblemen. Ook hier speelde de new age beweging op in. Ze ontwikkelden een netwerk van specialisten die mensen hulp boden bij problemen rondom de identiteit. De belangrijkste vragen en onzekerheden werden (en worden) door de new age experts tegemoet getreden door de verwijzing naar een diepere, hogere of goddelijke kern in zichzelf.

Op deze manier heeft new age een sterke positie in ons land gekregen. Het ligt intussen al vast verankerd in onze samenleving.

New age: als je het goed beschouwt is het maar een trieste bedoening. Het goddelijke, het licht zoeken in jezelf… Christus zegt: Ík ben het Licht der wereld; die Mij volgt zal in de duisternis niet wandelen, maar zal het licht des levens hebben.

Het klinkt allemaal zo verleidelijk en eigenlijk lijkt het ook allemaal al zo gewoon. Hoeveel christenen zijn er al niet die zeggen: iedereen zoekt zijn eigen weg naar God. Én het doet er toch eigenlijk niet toe welke god we aanbidden? Ten diepste is het toch dezelfde. Of het nu Allah is of Boeddha. En zijn allerlei therapieën en geneeswijzen al niet gewoon geaccepteerd? Yoga is toch eigenlijk al iets normaals?

En wie wil ten diepste niet zijn eigen god zijn. Zelf de baas zijn, je leven in eigen hand hebben? Het klinkt toch geweldig? Ik maak zelf wel uit wat ik doe. Denk eens na over de invloed van new age op jou, op onze eigen gedachten.

New age is al zo oud als de duivel: Eva, als je van die boom eet, zul je als God zijn!

Belangrijk is het daarom dat we in het Licht van Christus leven. Hij wil niet dat we vast blijven zitten in het net van de duisternis. Hij wil ons er uit bevrijden en in Zijn licht laten wandelen. Daarom is het ook belangrijk om deze “new agers” niet af te wijzen maar voor ze te bidden en, juist hen, Hét Licht aan te wijzen.

New age is iets waar we als christenen terdege rekening mee moeten houden. Wij houden, denk ik, te weinig rekening met dat wat de Bijbel en dus God Zelf ons leert: …wij hebben de strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de geweldhebbers der wereld, der duisternis dezer eeuw, tegen de geestelijke boosheden in de lucht. Niet om bang te worden. Want gelijk geeft Hij ook raad: .. doet dan aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij kunt wederstaan (..) .. met alle bidding en smeking; biddende te allen tijd in de Geest (efeze 6 : 13 en 18) En de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat, zal uw harten en zinnen bewaren in Christus Jezus! (Filippensen 4:7)

webmaster@bertflikweert.nl